Kadınların Kooperatif yolu ile güçlenmesi ve ekonomiye güç katması

(YÖNETİCİ ÖZETİ)

Kadınların güçlenmesinde kooperatiflerin rolü̈, tümdünya daki eğilime benzer şekilde Türkiye’de son 10 yıldır önemli bir odak noktası haline gelmiştir.

Kadın Kooperatiflerinin Desteklenmesi

1. Kamusal yaşama katıldıkları,
2. Kendilerine ait gelir elde ettikleri,
3. İhtiyaçlarına yönelik eğitim ve danışmanlık alabildikleri
4. Çeşitli faaliyetleri bir arada gerçekleştirebildiği bir örgütlenme modeli olarakkooperatifler ilgili paydaşlar tarafından desteklenmektedir.

Bu kapsamda;

1. Kadın kooperatiflerinindesteklenmesine yönelik hem uluslararası hem de ulusal düzeyde politika çerçevelerioluşturulmakta, araştırmalar yapılmakta,
2. Eğitim, iletişim ağı ve platformlar yoluyla kadınlara aitkooperatiflerin varlıklarını güçlü̈ bir şekilde devam ettirebilmeleri için yoğun çaba harcanmaktadır.

Türkiye’de kadınların kooperatifler yoluyla güçlenmesi meselesi daha çok kadınlar tarafındankurulan ve ortaklarının tamamı kadın olan “kadın kooperatifleri” kapsamında ele alınmaktadır.

Kadın Kooperatiflerinin Ortak Profili

1. Daha çok orta yaşlı, düşük eğitim düzeyine sahip, haneiçindeki bakım yükü̈ nispeten hafiflemiş,
2. Daha önce çalışma deneyimi olmamış,
3. Geleneksel cinsiyetrolleri ile uyumlu olacak şekilde ev eksenli üretim, hizmet, bakım faaliyetlerini kooperatif çatısıiçinde sürdüren kadınlardan oluşmaktadır.

Kadın Kooperatiflerinin Örgütsel, Finansal, Yapısal Ve Yasal Olmak Karşılaştıkları Sorunlar

1. Örgütsel sorunların başında kendisini ilk defakooperatif örgütlenme modeli içerisinde bulan kadınların kooperatif bilincinin gelişmemiş olması ve ortaklar arasında kooperatif değerleri üzerinde tam bir uzlaşmaya varılmamış olması gelmektedir.
2. Bununla birlikte kadın kooperatiflerinin kurulma ve sürdürülebilirliklerinin sağlanmasında aktif roloynayan kadın örgütleri ve/veya yerel yönetimlerin verdikleri desteğinsınırları tüm taraflarca iyiyönetilmediği durumlarda kooperatifçiliğin temel ilkeleri olan özerklik ve bağımsızlık nitelikleri zarargörebilmektedir.
3. Diğer yandan,Türkiye’de kadın kooperatiflerinin karşılaştığı finansal sorunlar, sözkonusu kooperatiflerin çoğu zaman çeşitli dönemlere ve mevsime göre değişiklik gösteren küçük ölçekli üretimin yapıldığı işletmeler olmasından kaynaklanmaktadır.

1. Ortakları düşük sermaye sahibive piyasa koşullarına hâkim olmayan kadın kooperatiflerinin mali açıdan sürdürülebilir olmalarınısağlayacak finansman olanakları sınırlıdır.
2. Kadın kooperatiflerinin yapısal ve yasal sorunları isegenel olarak Türkiye’deki genel kooperatifçilik sistemindeki özellikle mevzuat alanında geliştirilmeye ihtiyaç duyulan unsurlarla ilişkilidir. Ancak, kadın kooperatiflerinin kendine özgü̈ örgütsel ve finansal sorunları tüm kooperatifçilik sisteminden kaynaklanan yapısal/yasal sorunlarla birleştiğindeortaya çıkan sonuçların etkisi kadın ortaklar tarafından daha şiddetli hissedilebilmektedir.

KadınKooperatifleri Açısından Mevzuat İle Doğrudan Bağlantılı Sorunlar

1. Yasaile kooperatiflere şirketlerkadar büyük yükümlülükler getirilmesi’’,
2. Kooperatiflerinölçek (küçük ve büyük ölçekli), amaç(Sosyal veya ticari amacın önceliği) ve tiplerinden (işçi, tüketici, yapı kooperatifi) bağımsız olarak tektip bir düzenlemeye tabi tutulmalarıdır.‘’

Örgütsel, Finansal/Yapısal Sorunların Çözümünde Mevzuat Yoluyla İzlenecekStrateji.

1. Strateji, henüz kooperatifleşme yeterliliğine erişmemiş ancak kooperatif başvurusundabulunmuş kadınların süreç içerisinde yoğun eğitim ve danışmanlık desteğiyle sürdürülebilirkooperatifler haline gelene kadar yürütecekleri ön kooperatif modelidir.
2. Strateji, Küçük ölçeklikooperatifler için çeşitli destek ve muafiyetlerin öngörüldüğü̈ basitleştirilmiş kooperatif mevzuatıdır.
3. Strateji, işçi kooperatifleri ve sosyal kooperatif statülerinin mevzuatta ayrı kooperatif tipleriolarak tanımlanması ve faaliyetleri söz konusu kooperatif modellerine uyan kadın kooperatiflerininilgili mevzuatın getirdiği olanak ve kolaylıklardan yararlanabilmesini kapsamaktadır.
4. Strateji; kooperatif tipinden bağımsız olarak tüm kooperatiflerde kadınların ortak olarakgüçlenmesi amacıyla kooperatiflere yönelik ek avantajların sağlandığı teşvik politikaları yoluylakadınların yönetim, ortak ve çalışanlar olarak temsil ve faaliyetlerini arttıracak cinsiyet eşitliği/dengesi kriterinin gerçekleştirilmesi olarak ifade edilebilir.

Mevzuata yönelik izlenmesi öne sürülen bu stratejiler dışında Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Stratejisive Eylem Planı’ndaki tedbirlerden yola çıkılarak, kooperatifçilik kurumsal sisteminin geliştirilmesi ileilgili çözümlerüzerinde çalışma yürütülmesi önerilmektedir.

Kadın Kooperatiflerinin Var Olan Kooperatifçilik Sistemi İle Entegrasyonunun Güçlendirilmesi

1. Kapasitelerinin özel araştırmaprojeleri, kurumsal faaliyet planları, eğitim programları ve uzman desteği yoluyla geliştirilmesihedeflenmektedir.
2. Kooperatifçilik destek programları ile kooperatifler arası birleşme, iş birliği veortaklık yapılarının geliştirilmesi bu strateji kapsamında kritik önem taşımaktadır.
3. Son olarak, kooperatifler kadınların sadece temel ve acil ihtiyaçlarını karşılayan girişimler olmasınınötesinde onların mesleki ve teknik yönden güçlenmelerini sağlayacak emek örgütlenmeleri olarakda ele alınmalıdır.

Bununla birlikte kadınların kooperatifleşmesini desteklemek amacıyla mevzuattayapılacak her turlü düzenlemenin gerçekleştirilmesi ve kurumsal sistemin geliştirilmesi Türkiye’dekadınların kooperatifler yoluyla güçlenmesi için en ideal çözümler olarak ortaya çıkmaktadır.